امین

امین

امین
” امین در لغت به معنای امانتدار و کسی ست که مردم به علت درستکاری به او اعتماد می کنند.ودر اصطلاح حقوق دارای دو معنی است: یکی به معنای خاص و به کسی گفته می شود که مال غیر را بنفع مالک آن نگهداری می کند. خواه در مقابل حفظ مال از مالک اجرت دریافت کند ویا مجانا امانت مال را به عهده بگیرد. یکی هم به معنای عام است و به کلیه کسانی که وضع ید آنان برمال دیگری قانونی و ناشی از عقود مذکور در قانون است اطلاق می گردد*
” منظور از امین هرکسی ست که مال دیگری را برای صاحب آن و به نفع او در تصرف دارد خواه در مقابل عمل خود دستمزدی دریافت کند یا مزدی نگیرد.خواه به موجب عقد باشدیا به حکم قانون. ازقبیل خادم شاگرد سرایدار قیم وکیل مباشر باغبان و همچنین کسی که مال دیگری را یافته و امثال آن…**
امین بودن نوعی نمایندگی است. که توسط اشخاص، قانون، یا دادگاه، به شخص امین داده می شود . که بر اساس آن، صلاحیت وحق تصرف در امور مالی ، و یا احوال شخصیه فرد یا افرادی را پیدا می کند. اصولا یکی از اهداف نصب امین جلوگیری از تلف مال اشخاصی ست که به هردلیل ؛ موقتا یابطوردائم ،نمی توانند در مال خود تصرف کنند.
امین به سه نوع تقسیم می شود:
۱ امین قراردادی(ماخوذ به اذن)
۲ امین قانونی
۳ امین قضایی
-اگر سمت امین ؛ توسط شخص یا اشخاصی، به شخصی واگذار شود؛ اورا ” امین ماخوذ به اذن ” می شناسیم. که واگذاری سمت ” امین” به او، در طی عقودی( چون ودیعه، عاریه، قرض ،گروبندی، وکالت، اجاره و وصایت )صورت می گیرد. که از این جهت ، این نوع امین،” امین قراردادی” هم محسوب می شود. امین ماخوذ به اذن کسی است که اذن تصرف در اموال رامستقیما ، از سوی مالک داشته باشد.
در باره امین قراردادی (ماخوذ به اذن)می توان گفت که :
۱ این نوع امین، مستقیما ، و بر اساس یک قرارداد یا عقد، از سوی صاحب مال تعیین می شود.که در آن امین ؛ اذن تصرف هم،از همو دارد.
۲ قوانین و اصول شرعی موضوع عقود، چنانست که کمتر اجازه تعدی و تفریط، به امین را می دهد
۳ مسئولیت های مدنی و غیرمدنی ؛ و آثار ناشی از عدم رعایت مصلحت و غبطه صاحب مال ( همچون منعزل شدن، و ضامن بودن در تادیه خسارت، و موارد کیفری) تضمینی برای عدم تعدی یا تفریط امین ؛ و رعایت مصلحت و غبطه صاحب مال می باشد.
“غبطه در لغت به معنای در آرزوی خوشبختی و نعمت دیگران بودن بدون آرزوی نابودی سعادت آنهاخوشحال و سرور است”***
” در اصطلاح حقوقی مقصود از غبطه در نگهداری اموال مولی علیه اینست که ولی عملی نکند که موجب فساد مولی علیه شود”*
آثار عدم رعایت غبطه، دو وجه دارد:
وجه اول: پیامدها و آثار عدم رعایت غبطه ، برای مولی علیه و صاحب مال است. که قانون، در این بخش، به لحاظ پیشگیری، سختگیری بسیار کرده است؛ به نحوی که سازوکار مواد قانونی، جلوی تفریط و تعدی را می گیرد
وجه دوم: پیامدها و آثار عدم رعایت غبطه، برای شخص امین ماخوذ به اذن است. که شامل ضامن خسارت بودن ، منعزل شدن؛ ومسئولیت های مدنی و کیفری و… می باشد.
-اگر سمت امین ؛ براساس قانون، به شخصی واگذار شده است. این نوع امین ” امین قانونی” خواهد بود. اینها کسانی هستند ؛ که طبق قانون ، اذن تصرف در مال غیر را داشته باشند.( مثل پدر و جد پدری که ولایت قهری دارند ، یا کسانی که اموال مال غائب مفقودالاثر را اداره می کنند) . مهمترین نوع امین قانونی، پدر و جد پدری هستند. که عنوان ولی قهری یا قانونی طفل را ، دارند. و هیچکس؛ حتی دادگاه و مقام قضایی؛ در کار او نمی تواند، و مجاز نیست دخالت کند. مگر، در صورت اثبات تفریط و تعدی، و عدم رعایت مصلحت و غبطه طفل . که ممکن است، بسته به مورد، موجب تبرئه ، یاعزل ولی قهری، یا ضم امین به او، گردد. بعض حقوق نیز، همچون حق وصایت درباره طفل ، (مادامی که صلاحیت ولایت قهری را ، از دست نداده باشد) تنها، مختص ولی قهری می باشد. نظر به مصلحت خواهی فطری ولی قهری؛ تنها چیزی را که می توان، راجع به مسئولیت ولی قهری، بدان اشاره کرد؛ علاوه بر بعض مواد قانونی، بعض نظرات علما ست. که به صغیر، بعداز بلوغ ، اجازه شکایت و دعوی علیه ولی را هم می دهد. و ولی ، در این ارتباط ، مسئولیت هم دارد.
-اگر سمت امین، به حسب قانون، و به حکم دادگاه ها و مقامات قضایی به شخص واگذار شود، و او اذن تصرف در مال و امور غیررا، پیدا کند ؛ او امین قضایی محسوب می شود ( چون امین در قیمومت، یا قیم). که مصداق بارز آن، قیمومت است . امینی را که بدین طریق تعیین می شود؛ بخاطر سمت سرپرستی و قیمومتی که دارد، معمولا قیم می نامند. رسیدگی به اموری، که منجر به تعیین اینگونه امین می شود؛ و مربوط به اموال و احوال محجورین و اشخاصی است که به هر دلیل نیاز به سرپرستی دارند ؛ لزوما، نیازمند ارائه یا طرح دعوا نیست.
اما خصوصیات امین؛ از دیدگاه قانون ، در بعضی جهات ، منحصر بفرد است: ” یکی از خصوصیات امین اینست که، پس از مطالبه مالک، و عدم استرداد مال؛ در حکم متصرف عدوانی محسوب می شود. وبا وجودی که ارکان دعوی تصرف عدوانی، علیه امین وجود ندارد، مع ذلک؛ قانون به صورت استثناء، طرح چنین دعوایی را، علیه امین متخلف پذیرفته است.

اما امین از هرنوع که باشد ملزم به رعایت غبطه و مصلحت صاحب مال و مولی علیه است. و عدم رعایت او موجب آثاری است. این آثار برای صاحب مال و مولی علیه ضرر مالی یا احیانا جانی ست . و برای امین پیامدهایی چون جبران خسارت ، منعزل شدن و مسئولیت مدنی می باشد.
غبطه در رابطه با حد وحدود است . مثلا ولی اختیاراتش بسیار است ولی با این حال ملزم به رعایت غبطه است. نتیجتا غبطه نوعی برتری خواهی از حد موجود خود می باشد. و صاحب غبطه می خواهد از حد موجود فرارود. پس قیم (امین) در تصرفات امور مولی علیه باید سعی کند به مولی علیه نفعی برساند. و کافی نیست معامله یی بدون سود وزیان بامال مولی علیه انجام دهد.

---